نگاهي به وقايع گنبدکاووس در نخستين ماه‏هاي پس از پيروزي انقلاب

مقام معظم رهبري در سفر اخير به خراسان شمالي
اشاره اي به حوادث ترکمن صحرا نمودند. بيانات رهبر انقلاب انگيزه اي شده تا حوادث ترکمن صحرا هر چند به گونه اي مختصر از نظر گذرانده شود.
در روز 23 بهمن 1357 جوانان مذهبي و طرفدار انقلاب در منطقه، به شهرباني گنبد حمله و آن را خلع سلاح کردند و سپس در آن مستقر شدند. به دنبال اين واقعه در بعدازظهر روز 23 بهمن57  چريک‌هاي فدايي خلق به نيروهاي انقلابي مستقر در شهرباني هجوم آورده و با تبليغ اين شايعه «شيعه‌ها تفنگ‌ها را گرفتند و قصد تلافي حمله چماق به دست‌هاي ترکمن در دوران پهلوي را دارند » احساسات ناسيوناليستي ترکمن‌ها را تحريک کردند. در پي اين ماجرا خانه فرماندار سابق گنبد به مرکز ستاد خلق ترکمن تبديل مي‌شود پس از مدتي ستاد خلق ترکمن  زمين‌هاي فئودالها را بين کشاورزان ترکمن تقسيم نمود و در تمام روستاهاي ترکمن نشين شوراهاي دهقاني تاسيس کرد و به جذب روستاييان پرداخت. سال 58 کشته شدن محصلي در تيراندازي يکي از مامورين کميته انقلاب شرايط لازم را براي گروه‌هاي چپ فراهم آورد. در نتيجه جنگ اول گنبد بين کانون مرکزي شوراهاي ترکمن و فداييان خلق با پاسداران انقلاب و کميته امام در گنبد آغاز مي‌شود.
پس از ماجرا وزير کشور اعلام داشت که هيئتي مرکب از 3 نفر از کارمندان عالي مقام به شهرستان اعزام شده‌اند تا با برقراري آتش بس بين طرفين به مسائل و مشکلات منطقه رسيدگي کنند. مجددا درگيري‌ها در روز 10 فروردين 58 آغاز شد. هيئت اعزامي از دولت موقت و آيت‌الله طالقاني با نمايندگان ترکمن‌ها سرانجام در ساعت 11 شب 11 فروردين 1358 به نتيجه رسيد. قرارداد آتش‌بس هيچ‌گاه به طور کامل برقرار نشد با سقوط پاسگاه‌هاي ژاندارمري منطقه توسط گروه‌هاي چپ‌گراي ترکمن با دستور مهندس بازرگان گردان‌هايي از نيروهاي ارتش و رزمندگان انقلاب اسلامي با تجهيزات نظامي از طريق گرگان راهي گنبد کاووس شدند. با تلاش نيروهاي انقلاب سنگرهاي ضد انقلاب در گنبد يک به يک به تصرف در آمد. جنگ اول گنبد به پايان رسيد شهر به حالت عادي درآمد و کنترل آن به دست نيروهاي ارتش جمهوري اسلامي ايران افتاد. يک روز پس از برقراري آتش بس  شوراي خلق ترکمن طي اطلاعيه‌اي خواستار تشکيل شوراي انقلابي ترکمن و سپردن مصالح خلق ترکمن به دست ترکمن‌ها شد. اين گروه به بدبين کردن اذهان مردم نسبت به نهادهاي انقلاب تلاش مي‌کردند. ستاد شوراهاي خلق ترکمن صحرا به انحاي مختلف از جمله انتشار اعلاميه‌هاي تهديدآميز افراد غير ترکمن خواستند تا ترکمن صحرا را ترک کنند.
برخي از روزنامه‌ها منتشر شد که مطلب آنها مبني بر ورود اسلحه از شوروي براي چريک‌هاي فدايي خلق و ديگر گروه‌هاي حاضر در منطقه بود. چريک‌هاي فدايي خلق با نزديک شدن 19 بهمن سالگرد حادثه سياهکل در صدد برآمدند تا براي ايجاد «ترکمن صحراي خودمختار» زمينه درگيري با نيروهاي پاسدار انقلاب و نهادهاي انقلاب را فراهم نمايند. در منطقه شايع شد که امام خميني دستور قتل عام سني‌ها را صادر کرده است. در روز 19 بهمن 1358 دو گروه از راهپيمايان يک گروه طرفداران ستاد خلق سازمان چريک‌هاي فدايي خلق در مقابل اين گروه هواداران نظام جمهوري اسلامي شامل برخي ترکمنها و از جمله مردم ترک و شيعه منطقه قرار داشتند بودند.  نيروهاي پاسداران انقلاب اسلامي فعاليت خود را آغاز کردند. با وارد عمل شدن سپاه هواداران چريک‌هاي فدايي خروج پاسداران انقلاب را از منطقه خواستار شدند. در روز شنبه 20 بهمن به دنبال تيراندازي به خودروي سپاه جنگ بين نيروهاي سپاه فداييان خلق براي تصرف نقاط حساس شهر گنبد آغاز شد. با شدت گرفتن درگيري‌ها ارتش در روز 22 بهمن عملا وارد جنگ شد. در روز 23/11/58 آخرين سنگرهاي چريک‌ها سقوط کرد و ستاد خلق ترکمن به تصرف نيروهاي انقلاب اسلامي درآمد. دولت توانست با از ميان بردن موانع ارضي و اقتصادي تحکيم و سازماندهي نهادها و نيروهاي امنيتي و نظامي و بالاخره تبليغات مناسب و به موقع موقعيت نيروهاي مذهبي و طرفدار نظام را در برابر مخالفان استحکام بخشد.
 به طور کلي ناآراميها و تحرک سياسي در مناطق ترکمن‌نشين طي سال‌هاي اوليه بعد از انقلاب اسلامي بيش از آنکه ناشي از مسائل قومي و مذهبي باشد ناشي از رقابت‌هاي سياسي و تحرک گروه‌هاي چپ و عمدتا غير محلي در منطقه بود که در جهت تشديد تضادهاي منطقه‌اي و قومي و بحران‌زدايي در کشور به منظور بهره‌برداري سياسي انجام گرفت.